Starostwo Powiatowe w Górze - oficjalny serwis

Nie od razu Góra była siedziba powiatu. W bulli papieża Hadriana IV wydanej w 1155 r. występuje gród kasztelański Sądowel, stanowiące ośrodek administracyjny dla pobliskich miejscowości, w tym dla Góry. Wcześniej tę samą funkcję pełnił zapomniany gród Sezesko.
W mniej więcej tym samym czasie powstają dwa miasta na obszarze kasztelanii sądowelskiej - Góra i Wąsosz. Lokacji obydwu miast dokonał książę Henryk III Głogowski, gdyż obie miejscowości znajdowały się na terytorium księstwa głogowskiego. Sam zaś Sądowel podupada.
W 1310 r. książę Henryk wydał w Głogowie dokument precyzujący terytorium okręgu miejskiego, który miał w Górze swój targ i sąd. W ten sposób po raz pierwszy w miarę precyzyjny sposób wyznaczono granicę powiatu górowskiego, czyli jak to wówczas określano - dystryktu górowskiego. To samo ten książe uczynił w 1312 r. w stosunku do Wąsosza, który stał się ośrodkiem dystryktu wąsoskiego.
Stosunki własnościowe na terenie dystryktów górowskiego i wąsoskiego przez najbliższe dziesięciolecia były skomplikowane i zagmatwane. W 1502 r. Góra wraz z księstwem głogowskim została poddana królowi czeskiemu, a 1508 r. wcielona w skład Czech, a w 1526 r. państwo to znalazło się pod władzą austriackich Habsburgów.
Losy dystryktu wąsoskiego potoczyły się inaczej. W 1525 r. książę legnicko-brzeski Fryderyk II kupił Wąsosz i Ryczeń, powiększając obszar księstwa wołowskiego. Składało się ono z sześciu okręgów, w tym z wąsoskiego i ryczeńskiego. W rękach tej gałęzi Piastów księstwo wołowskie pozostawało do 1675 r., kiedy umarł ostatni jej przedstawiciel Jerzy Wilhelm, a księstwo przeszło w ręce Habsburgów.
W połowie XIV w. z dystryktu górowskiego wyodrębnił się okręg czy dystrykt ryczeński. Rodzina von Roth posiadająca Ryczeń od końca XVII w. do końca XVIII w. próbowała przekształcić tę miejscowość w miasto. Jedynym dowodem tych usiłowań jest rysunek F. B. Wernera z 1736 r. przedstawiający widok Ryczenia zatytułowany „Panorama miasta Ryczenia”.
Sytuacja Śląska zmienia się z wybuchem wojny prusko-austriackiej w 1740 r. W jej wyniku cały ten region znalazł się w granicach państwa pruskiego. Król Fryderyk II Hohenzollern swe rządy rozpoczął od reformy administracji. We Wrocławiu i w Głogowie powołano tzw. kamery wojenno-dominialne jako główne ośrodki władzy administracyjnej Śląska. Utworzono wówczas powiaty, m.in. górowski oraz wołowski (w wyniku podziału księstwa wołowskiego na powiaty ścinawski i wołowski); w skład tego ostatniego weszły m.in. Wąsosz i Ryczeń.
Na początku XIX w. władze pruskie przeprowadziły zmiany administracyjne. W 1809 r. kamerę wojenno-dominialną przeniesiono z Głogowa do Legnicy. A po pokonaniu Napoleona kamery zaczęto nazywać rejencjami, wówczas m.in. zmieniono granice rejencji legnickiej i wrocławskiej. Nastąpiły spore zmiany w przebiegu granicy powiatu. Pow. wołowski utracił na północy 50 miejscowości na rzecz pow. górowskiego. W 1818 r. powstał pow. górowski wraz z Wąsoszem i Ryczeniem.
W 1918 r. ludność polska pow. górowskiego wybrała dwu delegatów na sejm dzielnicowy ziem polskich byłego zaboru pruskiego. Byli nimi Władysław Sczaniecki z Wąsosza i Józef Krubka z Czerniny. Daje to pewne wyobrażenie o zasięgu polskości.
W 1919 r. na mocy traktatu wersalskiego północno-wschodnia część ówczesnego pow. górowskiego (Jabłonna, Kaczkowo i Rojęczyn) zostały przyznane Polsce, gdyż tam najliczniej występowała ludność polska.
Według szacunków starostwa w Górze Śląskiej (z 1 października 1946 r.) było 327 osób polskiej ludności autochtonicznej, a z tego 187 złożyły wnioski o uznanie ich jako polskich obywateli, 20 - nie złożyło, 50 - ewakuowało się, przebywa w niewoli, itp.,70 - straty wśród autochtonów (wojna, zaginięcia).
W 1932 r. powiększono obszar pow. wołowskiego o znaczną część pow. ścinawskiego, ale z dotychczasowego pow. wołowskiego oderwano 23 wsie na północy (m.in. Jemielno) i przyłączono je do pow. górowskiego.
Za czasów rządów niemieckich pow. górowski dzielił się na 3 gminy miejskie (Góra, Czernina i Wąsosz) i 24 gminy wiejskie. Administracja polska postanowiła zmniejszyć ich liczbę - miejskie pozostawiono, ale zorganizowano 11 gmin wiejskich takich jak Bartków, Chróścina, Giżyn, Glinka, Jemielno, Luboszyce, Niechlów, Psary, Rudna Wielka, Stara Góra i Ślubów.
W roku 1945 prastare Ziemie piastowskie powracają w granice Państwa polskiego. Na tak zwane Ziemie odzyskane napływają osadnicy. Góra staje się siedzibą powiatu w województwie wrocławskim.
W dniu 5 maja roku 1945 rozpoczyna urzędowanie Starostwo Powiatowe w Górze. Pierwszym Starostą Powiatu Górowskiego zostaje August Herbst, skierowany do Góry jako Pełnomocnik Rządu Rzeczypospolitej Polski. Powstają zręby polskiej państwowości na Ziemi Górowskiej.
Z dniem 1 lutego 1946 r. zmieniono podział administracyjny. Prawa miejskie zachowała Góra. Zlikwidowano sześć gmin. W ten sposób na terenie powiatu istniały - gmina miejska Góra i gminy wiejskie Czernina, Luboszyce, Psary, Rudna Wielka, Siciny, Stara Góra i Wąsosz.
W 1954 r. na terenie pow. górowskiego utworzono 17 gromad z siedzibami w Borszynie Małym, Brzeżanach, Czerninie, Jemielnie, Kamieniu Górowskim, Luboszycach, Pobielu, Psarach, Rudnie Wielkiej, Sicinach, Starej Górze, Ślubowie, Wągrodzie, Wąsoszu, Witoszycach, Zaborowicach i Żuchlowie. W tym samym czasie nastąpiła zmiana granic powiatu i woj. wrocławskiego. Wyłączono z dotychczasowej gminy wieś Załęcze, które na życzenie jej mieszkańców weszło w skład pow. rawickiego w woj. poznańskim.
W 1973 r. powrócono do gmin jako podstawowych jednostek podziału administracyjnego, na których czele stanęli naczelnicy. Na terenie powiatu utworzono 5 gmin: Czernina, Góra, Jemielno, Niechlów i Wąsosz.
W 1975 r. zniesiono powiaty i 17 dużych województw i stworzono 49 karłowatych województw. Bez pytania mieszkańców o zdanie przydzielono pow. górowski do woj. leszczyńskiego.
Z początkiem 1976 r. zlikwidowano gminę Czernina. Jej terytorium weszło w skład gminy Góra poza miejscowościami Sułów Wielki, Sułów Mały, Zaborowice, Czechnów i Giżyn, które trafiły do gminy Bojanowo. Nie spotkało się to z aprobatą nowych mieszkańców tej gminy. Mieszkańcy Sułowa Wielkiego wywalczyli od 1 lipca 1981 r. wejście w skład gminy Wąsosz.
Po wieloletnich staraniach od początku 1984 r. Wąsosz odzyskał prawa miejskiej.
W roku 1990 grupa osób próbowała doprowadzić do odtworzenia gminy Czernina, zbierając podpisy pod apelem o jej przywrócenie. Ograniczyła się do działań na terenie gminy Góra, zapominając o czterech miejscowościach w gminie Bojanowo. Jednak te starania nie doprowadziły do reaktywowania gminy Czernina.
24 lipca 1998 r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej przyjął ustawę o wprowadzeniu trójstopniowego podziału administracyjnego Polski, tym samym przesądzając o powstaniu powiatów. W rozporządzeniu rządu z 7 sierpnia tego roku zawierającą listę powiatów znalazła się Góra w granicach woj. dolnośląskiego.

Tekst: Mirosław Żłobiński